FİİLER ألأفعالُ
Arapçada başlıca üç siga ( kip) vardır. Geçmiş zaman (mazi), geniş zaman
(muzari) ve emir.
MAZİ FİİL الفعل الماضي
İşin geçmiş zamanda yapıldığını gösteren fiile, mazi fiili denir.
جَرَى الولدُ : Çocuk koştu.
وقفَ الرجُلُ : Adam durdu.
جاءت البنتُ : Kız geldi.
Filli mazinin çekim tablosu:
ذهب : gitti
Çoğul İkil Tekil
المفرد المثنى الجمع
الغائب ذهَبَ ذهَبَا ذهَبَوا
الغائبة ذهَبَتْ ذهَبَتا ذهَبْنَ
المخاطب ذهَبْتَ ذهَبْتُما ذهَبْتمْ
لمخاطبة ذهَبْتِ ذهَبْتُما ذهَبتُنَّ
المتكلّم ذهَبتُ ذهَبْنا
Fiil, meçhul çekiminde de aynı ekleri alır:
ذُهِبَ ذُهِبا ذُهِبوا.. : Gidildi.
ذُهِبَ إلى البيتِ : Eve gidildi.
آُتِبَ الدرْسُ : Ders yazıldı.
Geçmiş zaman (-di’li geçmiş zaman) anlamında kullanılır.
آتبَ الدرسَ : Dersi yazdı.
قَرأ الكِتابَ : Kitabı okudu.
Mazi ما ile olumsuz yapılır.
ما آَتبَ : yazmadı
ما ذَهَبَ : gitmedi
Mazinin başına ( قد ) gelince tahkik ifade eder, maziye ( miş’li) geçmiş
zaman anlamı verir.
قد صدق : ( Kesinlikle) Doğru söylemiştir.
قدْ علِمَ : ( Kesinlikle) Bilmiştir.
Mazi fiil dua için kullanılırsa muzari anlamı kazanır.
غفر اللهُ لكَ : Allah seni bağışlasın!
عفى أللهُ عَنْكَ : Allah seni affetsin!
MUZARİ FİİL الفعل المضارع
Muzari şimdiki zamanı, geniş zamanı ve gelecek zamanı gösterir.
يلْعب الولدُ : Çocuk oynuyor.
أغْسلُ وُجْهي : Yüzümü yıkıyorum
نقْرأُ القُرانَ : Kuran okuyoruz.
Filli muzarinin çekim tablosu:
يَذْهَبُ : gidiyor
Çoğul İkil Tekil
المفرد المثنى الجمع
الغائب يَذهَبُ يَذهَبانِ يَذهَبونَ
Gaib
يَذهَبْنَ
الغائبة تَذهَبُ تَذهَبانِ
Gaibe
المخاطب تَذهَبُ تَذهَبانِ تَذهَبونَ
Muhatab
لمخاطبة تَذهَبينَ تَذهَبانِ تَذهَبْنَ
Muhataba
المتكلّم أذهَبُ نذهَبُ
Mütekellim
Muzarii meçhul de aynı ekleri alarak çekilir.
يُذهَبُ يُذهبانِ يُذهبونَ : gidilir….
Fiili Muzari, şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamanı içerir.
Muzarinin başındaki ( قَدْ ) ihtimal ifade eder.
قد يضرب : dövebilir
قد يَذْهَبُ : gidebilir
Muzarii ( لا ) ve ( ما ) ile olumsuz yapılır. ( ما ) genellikle şimdiki
zaman, ( لا) gelecek zamanı olumsuz yapmak için kullanılsa da, birbiri
yerine kullanıldığı da olur.
ما يكتب : yazmıyor
ما يعلم : bilmiyor
لا يفهم : anlamaz
لا يسأل : sormaz
Muzarinin başına ( لَنْ ) gelince onun sonunu nasb edip, manayı gelecek
zamanda tekitli olumsuza çevirir.
لنْ يقبلَ : asla kabul etmeyecek
لنْ يذهبَ : asla gitmeyecek
لَمْ muzariyi cezm eder ve manayı mazi olumsuza çevirir.
لمْ يقرأ : okumadı
لم يَسْمَعْ : işitmedi
لمّا henüz anlamındadır. Muzarinin başına gelip sonunu cezmeder.
لمّا يذهَبْ : henüz gitmedi
لمّا يجلسْ : henüz oturmadı
Muzarinin başına gelen س ve سوفَ istikbal harfleridir. Gelecek zaman
bildirir. س yakın, سوف uzak gelecek için kullanılır.
سأذهبُ إلى البيتِ : Eve gideceğim.
سوف أسافر إلى أنقره : Ankara’ya yolculuk yapacağım.
Fiili Muzarinin Başına Lam ( ل ) Getirilerek Tekid Edilmesi:
Muzari başına lam getirilerek tekid edilebilir:
إنّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا : “Muhakkak biz, elçilerimize mutlaka yardım edeceğiz.” (
Mümin, 51)
Fiili Muzarinin Sonuna Nun ( ن ) Getirilerek Tekid Edilmesi:
Fiili muzari sonuna şeddeli veya şeddesiz nun getirilerek de tekid edilebilir.
Aynı şekilde emir fiilinin de tekidi mümkündür. Muzari fiili nun ile tekid
edilince gelecek zaman anlamı kazanır.
والله لأسعيَنّ إلى الخيرِ : ( şeddeli)
والله لأسعيَنْ إلى الخير : ( şeddesiz)
“ Vallahi, mutlaka ve mutlaka hayıra koşacağım ( onun için çalışacağım) ”!
MUZARİ’NİN BEŞ SİGASI أفعال الخمسة
Muzarinin şu beş sigasında bulunan nunlar ( ن ) nasb ve cezm halinde
düşer.
Beş siga :
يفعلان يفعلون
تفعلان تفعلون
تفعلين
Muzarinin “nunu nisve” ile birleşen iki sigası ise mebnidir. Bunlar gaibe ve
muhataba çoğul sigalarıdır: تفعلن و يفعلن
Mensub Muzarinin Çekimi:
لَنْ يَذهَبَ : gitmeyecek
الجمع Çoğul المثنى İkil المفرد Tekil
الغائب لَنْ يَذهَبَ لَنْ يَذهَبَا لَنْ يَذهَبوا
Gaib
الغائبة لَنْ تذهبَ لَنْ تذهبا لَنْ يَذهَبنَ
Gaibe
المخاطب لَنْ تذهبَ لَنْ تذهبا لَنْ تذهبوا
Muhatab
لمخاطبة لَنْ تذهبي لَنْ تذهبا لَنْ تذهبْنَ
Muhataba
لَنْ أذهَبَ لَنْ نذهَبَ
المتكلّم
Mütekellim
Meczum muzarinin çekimi:
لَمْ يَذهَبْ : gitmedi
Çoğul İkil Tekil
المفرد المثنى الجمع
الغائب لَمْ يَذهَبْ لَمْ يَذهَبَا لَمْ يَذهَبُوا
Gaib
الغائبة لمْ تذهبْ لمْ تذهبَا لَمْ يَذهَبْنَ
Gaibe
المخاطب لمْ تذهبْ لمْ تذهبَا لمْ تذهبوا
Muhatab
لمخاطبة لمْ تذهبي لمْ تذهبا لمْ تذهبْنَ
Muhataba
المتكلّم لم أذهَبْ لم نذهَبْ
Mütekellim
EMİR FİİL فعل الأمر
Emir, bir şeyin olmasını veya yapılmasını istemektir. Emri hazır, muzariden
yapılır. Atılan muzari harfinden sonraki harf sakinse emrin başına hemze
getirilir. Hemzenin harekesi aynul fiilin harekesine göre belirlenir. Aynul
fiilin harekesi zamme ise hemze de zamme olur. Fetha veya kesra ise hemze
kesra ile harekelenir. Atılan muzari harfinden sonraki harf sakin değilse,
hemze getirilmez. Emrin müfred müzekker sigası daima meczum olur.
Örnek:
ذهَبَ يذهَبُ إذهَبْ
دَخَل يدْخلُ أُدْخُلْ
عَلَّمَ يُعَلِّمُ علِّمّْ
إذهَبْ : git!, أُدْخُلْ : gir!, علِّمّْ : öğret!
Emri Hazırın Çekimi:
إذهَبْ : Git!
الجمع
Çoğul
المثنى
İkil
المفرد
Tekil
المخاطب إذهَبْ إذهَبا إذهَبوا
Muhatab
لمخاطبة إذهَبي إذهَبا إذهَبنَ
Muhataba
Emri Gaibin Çekimi:
لِيَذهَبْ : gitsin!
الجمع
Çoğul
المثنى
İkil
المفرد
Tekil
لِيَذهَبْ لِيَذهَبا لِيَذهَبوا Müzekker
لِتَذهَبْ لِتَذهَبا لِتَذهَبوا Müennes
Nehiy النهي : Bir şeyin yapılmamasını istemeye veya yasaklamaya nehiy
denir.
Nehyi Hazırın Çekimi:
لا تَذهَبْ : gitme!
الجمع
Çoğul
المثنى
İkil
المفرد
Tekil
لا تَذهَبْ لا تَذهَبا لا تَذهَبوا Müzekker
لا تَذهَبي لا تَذهَبا لا تَذهَبْنَ Müennes
Nehyi Gaibin Çekimi:
لا يذهَبْ : gitmesin !
الجمع
Çoğul
المثنى
İkil
المفرد
Tekil
لا يذهَبْ لا يذهَبا لا يذهَبوا Müzekker
لا تَذهَبْ لا تَذهَبا لا يذهَبنَ Müennes
ARAPÇA FİİL HAKKINDA BİLGİLER:
Malum- Meçhul:
Malum Fiil – ( Etken Fiil) : Faili bilinen, belli olan fiillere denilir.
آَسَرَ الطالِبُ القلمَ : Öğrenci kalemi kırdı.
Meful – Fail – Malum fiil
فتحتْ البنتُ البابَ : Kız kapıyı açtı.
Meful – Fail – Malum fiil
Meçhul Fiil- ( Edilgen Fiil) : Faili belli olmayan, mefulünü naibi fail merfu
olarak alan fiildir.
آُسِرَ القلَمُ : Kalem kırıldı.
Naibi faiil- mechul fiil
فُتِحَ البابُ : Kapı açıldı.
Naibi faiil- mechul fiil
Lazım – Müteaddi :
Lazım – ( Geçişsiz) : Mefulü bihi doğrudan doğruya almayıp ancak harfi
cerler vasıtasıyla alan fiilerdir. Bu durumda failin yaptığı iş, bir mefule
geçmeyip failin üzerinde kalır.
نامَ الولدُ في الفراشِ : Çocuk yatakta uyudu.
Lazım fiil
جلسَ العاملُ على الكُرسيّ : İşçi sandalyeye oturdu.
Lazım fiil
Müteaddi- ( Geçişli ): Nefulü bihini doğrudan doğruya harfi cersiz olarak
alabilen fiildir. Bu durumda failin işi kendi üzerinde kalmayıp mefule etki
eder.
شَرِبَ الرجلُ الماءَ : Adam su içti.
müteaddi fiil
Mutavaat- ( Dönüşlülük) : Müteaddi fiilin lazım fiile dönüşmesidir.
Müteaadi fiil mutavaatı yapılınca mefulu lazım fiilin faili olur.
جمَعَ المُدَرِّسُ التلاميذَ : Öğretmen öğrencileri topladı.
Meful – Fail – Müteaddi fiil
إجتمعَ التلاميذُ : Öğrenciler toplandı. ( Mutavaatı yapılmış fiili)
Fail – Lazım fiil
قطعتُ الماءَ : Suyu kestim.
إنقطعَ الماءُ : Su kesildi. ( Mutavaatı yapılmış fiili)
Aldığı Mefulu Bihe Göre Fiiller:
1- Tek Mefulü Bih Alan Fiiller: Bunlar anlam tamam olduğu için tek
mefulü bih ile yetinirler. Örneğin:
قرأْتُ الكتابَ : Kitabı okudum: قرأْتُ fiil ve fail, الكتابَ mefulü bihtir. Bu
cümlede mana tek meful ile tamam olduğu için başka bir mefule ihtiyaç
kalmamıştır.
2- İki Mefulü Bih Alan Fiiller: Tek meful ile mana tamam olmadığı için
ikinci bir meful alırlar. Bu filler ikiye ayrılır:
a- Aslen mübteda ve haber olan iki kelimeyi, iki meful olarak alan fiiller.
Zann, yakin ve tahvil fiilleri böyledir.
Zann Fiilleri: ظنّ خال زعم حسب جعل – عد – هبْ
Örnek:
ظنَّ الكسولُ النّجاحَ سهلاً :Tembel, başarıyı kolay zannetti.
2. meful – 1. meful
Yakin Fiilleri: علم رأى وجد درى-تعلّم
Örneğin:
رأى الطالبُ العلمَ نافعاً : Öğrenci ilmi faydalı gördü ( bildi).
2. mef. – 1. mef.
Tahvil ( Dönüşüm) Fiilleri : جعل رد صيّر وهب اتخذ – ترك
Örneğin:
صيَّر المَثَّالُ الطِّينَ تمثالاً : Heykeltraş balçığı heykele dönüştürdü.
2. mef. – 1. mef.
b- Aslen mübteda ve haber olmayıp iki mefulü alan fiiller : ، منح، وهَب
: علّم، فهّم، منع أعطى ،آَسا، سَأل، ألبس
Örneğin:
وهبَ اللهُ الإنسانَ عقلاً : Allah, insana akıl verdi.
2. mef. – 1. mef.
3- Üç Meful Alan Fiiller: – : أرى- أخبر- أنبأ- أعلم – نبّأ – حدّث
خبّر. Bunlar bildirdi, haber verdi, gösterdi anlamlarına gelen fiillerdi.
Örnek:
أريْتُهُ العلمَ نافعاً : Ona ilmin faydalı olduğunu gösterdim.
Burada أريْتُهُ fiili mazi, ta ( التاءُ ) mahallen mefru fail, ha ( الهاءُ ), zamiri,
malahhen mensub 1. meful, 2 العلمَ . meful, 3 نافعاً . meful.
FİİLİMSİ İSİMLER أسماءُ الأفعالِ
Bazı isimler belli bir zamanı göstermeleri ve fiilin amelini işlemeleri
nedeniyle fillere benzerler. Ancak bunlar fiillerin alemetlerini almazlar.
Mebnidirler:
1- Fiili Mazi Anlamındaki İsimlerine Örnek:
هيهات : uzak oldu, شتّانَ : ayrıldı, سرعانَ : hızlandı, شكانَ : hızlı
2- Fiili Muzari İsimlerine Örnek:
آهٍ : Elem ve üzüntü ifadesidir. Acı çekiyorum anlamındadır.
بخٍ : Güzel buluyorum, iyi karşılıyorum anlamında kullanılır.
وَيْ : Şaşırıyorum anlamındadır.
بجَل : Yeter anlamındadır.
3- Fiili Emir İsimlerine Örnek:
دونك : al !
رويدكَ : ağır ol !
هلمَّ : gel !
صَهْ : sus !
آمين : kabul et !
إليكَ : uzaklaş !
حَذارِ : sakın !